آیا وجود ایمان به تنهایی کفایت نمی‌کند و شفاعت نیز در قیامت لازم است؟

پاسخ:

 از سؤال چنین برداشت می شود که مؤمنین نیاز به شفاعت ندارند و غیر مؤمن نیازمند شفاعت است در حالی که از آیات قرآن کریم استفاده می شود که ایمان،  اصلی ترین و محوری ترین شرط برای شفاعت شوندگان، است و بدون وجود ایمان، شفاعت ممکن نیست :

وَلا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضى‏(انبیاء:28)؛ و آنها جز براى كسى كه خدا از او خشنود است (و اجازه شفاعتش را داده) شفاعت نمى‏كنند.

از آیه شریفه استفاده می شود که شفاغت شوندگان باید اهل توحید باشند[1] چنانکه آیه شریفه زیر در تفسیر آیه فوق، شرط رضایت خداوند  از بنده اش را فقط در صورت داشتن دین اسلام بیان نموده و می فرماید:

 وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْاسْلَامَ دِينًا (مائده:3)؛ و اسلام را دين شما برگزيدم‏.

دین اسلامی که در این آیه شریفه مورد رضایت خداوند قرار گرفته، همان اسلامی ولایی است که در غدیر خم، رسوا لله (ص)، امام علی (ع) را به جانشینی خود مبعوث کرد،[2]

      ایمانی که در قرآن شرط لازم، برای قبولی شفاعت شفاعت شوندگان  بیان شده است اسلام ولایی است که با ولایت امام علی (ع) در غدیر شروع شده[3] و با پذیرش ولایت حضرت مهدی (عج) به کمال نهایی می رسد که آیه شریفه زیر در تفسیر آیات قبلی، رضای الهی به چنین ایمان ولایی برای پذیرش شفاعت چنین اشاره می نماید:

 وَ لَيُمَكِّنَنَّ لهَمْ دِينهُمُ الَّذِى ارْتَضىَ‏ لهَمْ (نور:55)؛

و دين پسنديده آنان را (كه اسلام واقعى است بر همه اديان) تمكين و تسلط عطا كند

پس ایمان شرط لازم ،برای شفاعت است نه شرط کافی، و ممکن است خدا کسی را که بعد از ایمان گرفتار معصیت می شود ببخشد ولی مشرک ، منافق و کافر را هرگز  بدون توبه و یا در آخرت نمی بخشد :

إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاء(نساء:48)؛ هرآينه خدا گناه كسانى را كه به او شرك آورند نمى‏آمرزد؛ و گناهان ديگر را براى هر كه بخواهد مى‏آمرزد.

و اگر کسی با حالت کفر و نفاق، مرگش فرا برسد جایگاه ابدی اش جهنم است:

وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَ الْمُنَافِقَتِ وَ الْكُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَلِدِينَ فِيهَا  هِىَ حَسْبُهُمْ  وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ  وَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّقِيم ٌ )توبه:68)؛ خداوند به مردان و زنان منافق و كفار وعده آتش دوزخ داده جاودانه در آن خواهند ماند همان براى آنها كافى است و خدا آنها را از رحمتش دور ساخته و عذاب هميشگى براى آنها است.

بنابراین، فقط مؤمنین، می توانند از شفاعت بهره مند شوند ولی همین مؤمنین، از حیث قوت و ضعف ایمانی دارای درجات مختلف اند:

أُوْلَئكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا  لهَّمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ(انفال:4)؛اينان مؤمنان حقيقى هستند. در نزد پروردگارشان صاحب درجاتند و مغفرت و رزقى نيكو

پس مومنین اولا دارای درجات مخلف اند،

و ثانیا مومنان ضعیف درعین داشتن اعمال صالح، اعمال ناصالح و سیئه هم دارند :

وَ ءَاخَرُونَ اعْترَفُواْ بِذُنُوبهِمْ خَلَطُواْ عَمَلًا صَالِحًا وَ ءَاخَرَ سَيًّا(توبه:102)؛

و گروهى ديگر به گناه خود اعتراف كردند كه اعمال نيكو را با كارهاى زشت آميخته‏اند.

براین اساس، اولا شفاعت فقط در حق مومنین است و ثانیا مومنین بویژه آنانی که دارای ایمان ضعیف هستند چون خطاها و گناهانی در زندگی مرتکب شدند نیازمند شفاعتند.

شخصی از امام صادق (ع) پرسید : آیا مؤمن هم به شفاعت محمد(ص) در آن روز نیازمند می شود فرمود آری [4]برای اینکه مؤمنان هم گناهانی دارند.

[1] .جوادی آملی،  عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، اسراء، 1388ه، ج5،  ص122.

[2] . طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران‏، ناصر خسرو. 1372 ش‏، ج‏3، ص: 246.

[3] . سيوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بكر، الدر المنثور فى تفسير المأثور، قم‏، کتا بخانه آية الله مرعشى نجفى‏، ذ1404 ق، ج2، ص298.

[4] . جوادی آملی،  عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، اسراء، 1388ه، ج5،  ص 130.