اهمیت و اصالت خانواده در روایات

نقش اصالت و كرامت خانواده در ترقّى و پيشرفت انسان، بر كسى پوشيده نيست، همچنان كه نقش سلامت خانواده و دور بودن از گناه، و بى‏بندوبارى‏ها، در رشد و سعادت انسان، نيز، قابل انكار نمى‏باشد. اين سلامت و آن اصالت، اگرچه علّت تامّه در موفّقيّت فرد، به حساب نمى‌‏آيد امّا تأثير بسيار قابل توجّه آنها، در برطرف ساختن دست اندازهاى روحى و تنش‏هاى ذهنی و ايجاد پاكى‏ها و شفّافيّت‏هاى درونى و به طور كلّى در به وجود آوردن زمينه‏ها و هموار ساختن راه براى حركت بهتر و سريع‏تر را، نمى‏توان دست كم گرفته و ساده انگاشت.

اين‏كه رسول گرامى به پاك بودن دامن‏هاى پاك و اصلاب طاهره خانواده و اسلافش افتخار مى‏كند و مى‏گويد: «لم‏يزل ينقلنى اللّه من أصلاب الطاهرين إلى أرحام المطهّرات حتّى أخرجنى فى عالمكم هذا لم‏يدنسنى بدنس الجاهليّة؛ همواره خداوند مرا از صلب پدران پاك به رحم مادران پاك منتقل كرد تا اين‏كه متولّد شدم و هرگز مرا به آلودگى‏هاى جاهليّت آلوده نساخت». (مجمع‏البيان؛ جلد 3 و 4، صفحه 497) و اين‏كه در زيارت وارث خطاب به سرور شهيدان چنين خطاب مى‏كنيم: «أشهد أنّك كنت نوراً في الأصلاب الشامخة و الأرحام المطهّرة لم تنجّسك الجاهليّة بأنجاسها ...؛ شهادت مى‏دهم كه تو نورى بودى در صلب بلندمرتبه‏ پدران و رحم پاك مادران، و عصر جاهليّت با همه آلودگيهايش تو را آلوده نساخت»(حيات پر بركت، ص: 22) دلیلی است بر اهمیت این مطلب. 

اصالت خانوادگی به معنای شهرت، ثروت یا موقعیت اجتماعی نیست بلکه به معنای سلامت نفس خانواده و صالح و خوشنام بودن آنان است که هر قدر گستره¬اش (در نسل¬های پیاپی) بیشتر باشد، بهتر است.

اسلام تأکید دارد که درباره سابقه خانوادگی همسر، تحقیق لازم صورت گیرد و به خصوص، مراتب ایمانی و اخلاقی آنها در نظر گرفته شود. زیرا این اصالت خانوادگی در زندگی جدید و نسل بعد خانواده نوپا تأثیر خواهد گذاشت.

پیامبر (ص) فرمود: «اُنْظُرْ فى أىِّ شىْءٍ تَضَع ولدک فإنَّ العرق دَسّاس؛ نیک بنگر که فرزندت را در کجا قرار مى‏ دهى، زیرا نطفه، خواه ناخواه منتقل مى‏شود و تأثیر مى‏گذارد».(جواهر، ج 29، ص 37)

امام صادق (ع) نیز می¬فرمایند: «تَزَوَّجوا فِی الحِجر الصالِح، فَإنَّ العِرق دَسّاس؛ با خانواده خوب و شایسته وصلت کنید، زیرا بر نطفه اثر می¬گذارد.»

برای شناختن اصالت خانوادگی می¬توان از معیارهای زیر کمک گرفت:

1) حلال ‌زادگی: یکی از معیارهای اصالت خانوادگی حلال ‌زادگی افراد است. از دیدگاه دین اسلام فردی حلال ‌زاده است که پدر و مادرش مشخص باشند و مطابق با دین اسلام ازدواج کرده و صاحب فرزند شده باشند.

2) پارسایی و تقوا: معیار دیگر تقوا و پارسایی فرد و خانواده‌ اوست. تقوا و پارسایی باعث می¬شود فرد حقوق همسرش را حفظ کند، هیچ‌گاه در پی هوس‌های نامشروع نرود، به او احترام ‌بگذارد و از هر گونه ستم بر او دوری ‌کند. مردی به امام حسن (ع) عرض کرد: «دختری دارم، او را به ازدواج چگونه فردی درآورم؟ حضرت فرمودند: «او را به ازدواج مردی با تقوا درآور؛ که اگر دوستش داشته باشد او را گرامی می¬دارد و اگر هم دوستش نداشته باشد، به او ستم نمی¬کند»

3) افکار و اعتقادات صحیح: افکار و باورها علاوه بر اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی جنبه¬‌های دیگری نیز دارد. مسئله مهم در زندگی مشترک تناسب و شباهت دو خانواده در اعتقادات و باورهاست. در این صورت دو طرف راحت¬‌تر می¬توانند با استفاده از روش¬‌های منطقی بر اعتقادات و افکار هم اثر گذاشته و اختلافات جزئی را حل نمایند.

4) صلاحیت اخلاقی و روانی: آنچه در اصالت خانوادگی بسیار مهم است صلاحیت اخلاقی و روانی فرد و خانواده می¬باشد. عدم توافق اخلاقی دو طرف محکم¬‌ترین ضربه را به پیکر خانواده می¬‌زند.

5) عزت نفس: یکی از موارد دیگر عزت نفس فرد است. یعنی اینكه فرد در مورد خود چه قضاوتی می¬‌کند؟ خود را چگونه ارزیابی می ‌کند؟ آیا خود را فردی ارزشمند می¬داند یا خیر؟ و... اگر فردی خود را موجودی با ارزش بداند و قضاوت درست و واقعی در مورد خود داشته باشد می¬داند که ارزشش به پول یا تحصیلات و ... نیست. 

در پایان حدیثی از رسول اكرم(ص) در این رابطه بیان می¬کنیم: «إِيّاكُم وَخَضراءِ الدِّمَنِ»، قِيلَ يا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ خَضراءُ الدِّمَنِ قال صلى¬الله¬عليه¬و¬آله: «المَرأة الحَسناءِ فِي مَنْبَتِ السُّوءِ»؛ از گياهان (زيبايى كه) بر مزبله‏ها مى‏رويد بپرهيزيد! عرض كردند اى رسول خدا! گياهان زيبايى كه بر مزبله‏ها مى‏رويد اشاره به چه كسى است؛ فرمود: زن زيبايى كه در خانواده (و محيط) بد پرورش يافته!»(اخلاق در قرآن، ج‏1، ص: 153)