فلسفه وضو

الف‌) وضو بنده‌اي‌ كه‌ آمادة‌ مناجات‌ و راز و نياز با اول‌ قدرتمندجهان‌ هستي‌ مي‌گردد، بايد از هر لحاظ‌ خود را مهّيا سازد و با حالت‌ موردپسند و هيئتي‌ نيكو در محضر او، حاضر شود. بدون‌ طهارت‌ از پليدي‌ هاي‌ظاهري‌ و باطني‌ نمي‌توان‌ به‌ دستگاه‌ قدسي‌ آن‌ عزيز راه‌ يافت‌ .

حال‌ وضو و طهارت‌ نيز، مقدمه‌ و كليد براي‌ ورود به‌ گلستان‌ سرسبز نماز ومناجات‌ است‌ و در نتيجه‌ آغازي‌ براي‌ ورود به‌ بهشت‌ (الوضوء مفتاح‌ الصلاة‌والصلاة‌ مفتاح‌ الجنة‌). (نهج‌ الفصاحه‌ ح‌ 1588). 

امام‌ هشتم‌ (ع‌) در بارة‌ فلسفه‌ و اسرار «وضو» مي‌فرمايد:

1 ـ وضو، يك‌ ادب‌ در برابر خداوند است‌ تا بنده‌ هنگام‌ نماز، وقتي‌ در برابر اومي‌ايستد پاك‌ باشد.

2 ـ همچنين‌ از آلودگي‌ها و پليدي‌ها، پاكيزه‌ شود.

3 ـ به‌ علاوه‌ در وضو از بين‌ رفتن‌ كسالت‌ و طرد خواب‌ آلودگي‌ (و ايجاد نشاط‌)است‌ .

4 ـ دل‌ و روح‌ را آماده‌ ايستادن‌ در برابر پروردگار مي‌سازد.

5 ـ در وضو شستن‌ صورت‌ و مسح‌ سر و پاها واجب‌ است‌ ؛ زيرا اينهاعضوهايي‌ است‌ كه‌ در نماز به‌ كار گرفته‌ مي‌شوند.....) (وسائل‌الشيعه‌ ج‌ 11،ص‌ 257).

علاوه‌ بر اين‌ مي‌توان‌ به‌ فلسفه‌ و حكمت‌هاي‌ زير نيز اشاره‌ كرد: 

الف‌) وضو به‌ معناي‌ نظافت‌، شست‌ و شو و پاكيزگي‌ است‌. ما قسمتهايي‌ ازبدن‌ را ـ كه‌ معمولا بيرون‌ است‌ ـ پاكيزه‌ ميكنيم‌ .

صورت‌ بيرون‌ است‌ و زودتر كثيف‌ مي‌شود ؛ دست‌ معمولا تا آرنج‌ بيرون‌است‌ و در مواقع‌ معمولي‌ بيشتر كثيف‌ مي‌شود ؛ بعد هم‌ قسمتي‌ از جلو سر وروي‌ پاكه‌ بيرون‌ است‌ همه‌ را تميز مي‌كنيم‌ .

البته‌ پاكيزه‌ كردن‌ را بايد براي‌ خدا و اطاعت‌ از دستور او انجام‌ داد .

آمادگي‌ جسم‌ و روان‌ است‌ وضو مفتاح‌ در باب‌ جنان‌ است‌ وضو 

با آب‌ حيات‌ عشق‌، دل‌ را شوييد آئينه‌ پاكي‌ جهان‌ است‌ وضو 

ب‌) شهيد بهشتي‌ (ره‌) در بارة‌ فلسفه‌ وضو افزوده‌ است‌: «وضو، شست‌ وشوي‌ كردن‌ و آنگه‌ به‌ مسجد و محل‌ نماز خراميدن‌ است‌ .

يك‌ قدم‌ به‌ سمت‌ پاكي‌ معنوي‌ بر داشتن‌ است‌. لذا، اگر كسي‌ همين‌ حالا نيز به‌حمام‌ رفته‌ باشد، بايد براي‌ خدا وضو بگيرد تا يك‌ قدم‌ به‌ خلوص‌ و خدايي‌بودن‌ نزديك‌تر شده‌ باشد»(سرود يكتا پرستي‌، ص‌ 20). 

ج‌) وضو؛ عنوان‌ مقدمه‌ نماز نه‌ تنها موجب‌ تطهير جسم‌ از آلودگي‌ها مي‌شود؛بلكه‌ تطهير روح‌ را در بر مي‌گيرد.

با وضو مؤمن‌ احساس‌ ميكند، جسم‌ و روحش‌ از آلودگي‌ گناهان‌ و لغزش‌هاپاك‌ شده‌ است‌ .

اين‌ احساس‌ پاكي‌ و طهارت‌ جسمي‌ و روحي‌، انسان‌ را براي‌ ارتباط‌ معنوي‌ باخدا و ورود به‌ حالت‌ آرام‌ سازي‌ جسمي‌ و روحي‌ از نماز آماده‌ مي‌سازد (قرآن‌و روانشناسي‌ ص‌،357). 

ب‌) نماز

در نماز راز و رمز و اهداف‌ چندي‌ نهفته‌ كه‌ بعضي‌ از آنها عبارت‌ است‌ از:

الف‌) ياد و ذكر خدا؛ زيرا انسان‌ موجود فراموش‌كاري‌ است‌. بنابر اين‌ هرچند ساعت‌ يك‌ بار، با خواندن‌ نماز خداي‌ سبحان‌ را ياد كرده‌ و متذكر وجودلايتناهاي‌ او مي‌شود.

ب‌ ) وقتي‌ انسان‌ متذكر خدا بود و خدا را مراقب‌ خويش‌ ديد، قهراً ازانجام‌ گناه‌ و منكرات‌ شرم‌ و حيا مي‌كند. بنابر اين‌ يكي‌ از اهداف‌ نمازجلوگيري‌ از فحشا و منكرات‌ است‌: «ان‌ الصلوة‌ تنهي‌ عن‌ الفحشاء و المنكر».

ج‌ ) هدف‌ ديگر نماز عبوديت‌ و خشوع‌ و خضوع‌ در پيشگاه‌ مقام‌ ربوبيت‌است‌. به‌ طور مؤدب‌ ايستادن‌، ركوع‌ كردن‌، جبين‌ به‌ خاك‌ ساييدن‌، سجده‌ ونشستن‌ دو زانو و... همه‌ نشانه‌هاي‌ خضوع‌ است‌. و اين‌ حقي‌ است‌ از خداي‌سبحان‌ كه‌ هر انساني‌ موظف‌ به‌ اداي‌ آن‌ است‌. توجه‌ داشته‌ باشيد كه‌ همين‌خشوع‌ و خضوع‌، به‌ تدريج‌ در روح‌ و جان‌ ما اثر گذاشته‌ و انسان‌ را در برابرساير افراد متواضع‌ مي‌كند. امام‌ علي‌(ع‌) مي‌فرمايد: «ومن‌ تعفير عتاق‌ الوجوه‌بالتراب‌ تواضعاً ؛ خداي‌ سبحان‌ نماز را مقرر داشت‌ تا پيشاني‌ از روي‌ تواضع‌ به‌ خاك‌ماليده‌ شود»، (نهج‌البلاغه‌). حضرت‌ فاطمه‌(س‌) نيز مي‌فرمايد: «جعل‌ اللهالصلاة‌ تنزيها لكم‌ من‌ الكبر ؛ خداوند نماز را مقرّر داشت‌ تا دامن‌ انسان‌ را از كبر ومنيّت‌ پاك‌ گرداند».

د ) راز ديگري‌ كه‌ در نماز نهفته‌ است‌ تشكيل‌ جماعت‌هاست‌. ويل‌دورانت‌ مي‌نويسد: بر هيچ‌ انسان‌ منصفي‌ پوشيده‌ نيست‌ كه‌ شركت‌ مسلمان‌هادر نمازهاي‌ جماعت‌ روزانه‌ چه‌ اثر خوبي‌ در وحدت‌ و تشكّل‌ آنها دارد. باكمي‌ دقت‌ مي‌توان‌ دريافت‌ كه‌ در سايه‌ همين‌ جماعت‌ها و جمعه‌هاست‌ كه‌انسجام‌ و اتحادي‌ در اقشار مختلف‌ ايجاد مي‌شود و در ساية‌ آن‌ بركات‌ وارزش‌هايي‌ وجود دارد. از كارهاي‌ عمراني‌ يك‌ منطقه‌ گرفته‌ تا راه‌ حل‌ سايرمشكلات‌ افراد و جامعه‌. آنچه‌ ذكر شد بيانگر اين‌ حقيقت‌ است‌ كه‌ به‌ هر حال‌يكي‌ از اهداف‌ نماز، پاك‌ و منزه‌ ساختن‌ روح‌ انسان‌ از كبر و منيت‌ است‌؛همچنان‌ كه‌ نماز بازدارنده‌ انسان‌ از لغزش‌ها و گناهان‌ است‌. نماز در ساحت‌روح‌ انسان‌، همان‌ نقشي‌ را ايفا مي‌كند كه‌ نرمش‌ و ورزش‌ در ساحت‌ جسم‌انسان‌ ايفا مي‌نمايد. اگر كسي‌ ورزش‌ رابراي‌ مدت‌ طولاني‌ ترك‌ كند، كم‌كم‌بدنش‌ دچار يك‌ نوع‌ سستي‌ و كسالت‌ مي‌شود و چه‌ بسا سلامت‌ خود را ازدست‌ بدهد.

بنابر اين‌ انسان‌ بايد روزانه‌ يا لااقل‌ هفته‌اي‌ چند ساعت‌، به‌ راهپيمايي‌ وورزش‌ بپرازد تا به‌ تدريج‌ جسم‌ را سلامت‌ و شاداب‌ سازد. روح‌ انسان‌ نيزچنين‌ نيازي‌ دارد، بايد هر روز اين‌ نيايش‌ و سرود مذهبي‌ و اسلامي‌ تكرارگردد تا به‌ تدريج‌ سلامت‌ و شادابي‌ روح‌ انسان‌ در سايه‌ ياد حق‌ احراز گردد.