نظر قرآن در مورد تقليد و تقليد كوركورانه

 نظر قرآن در مورد تقليد و تقليد كوركورانه چيست؟

قرآن كريم، نياز مردم به رجوع به عالمان ديني را در چند جا بيان كرده است، از جمله:     فَاسْئَلُوا اَهْلَ الذِّكْرِ اِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ    انبياء 21، آيه 7.       اگر نمي‏دانيد، از اهل علم و ذكر بپرسيد.     علماي اصول و فقهاي ما در بحث مربوط به اجتهاد و تقليد و پيروي ناآگاهان در مسائل ديني از آگاهان و مجتهدين به آيه زير استدلال‏كرده‏اند:     فَاِنْ تَنازَعْتُمْ في شَي‏ءٍ فَرُدُّوهُ اِلَي اللّه‏ِ وَالرَّسُولِ    نساء 4، آيه 59.       پس اگر در چيزي اختلاف پيدا كرديد آن را به خدا (قرآن) و رسول خدا (احاديث پيامبر(ص) ) ارجاع دهيد.     حال اگر راه‏هاي استفاده از قرآن و حديث را ندانيم، چگونه مي‏توانيم به آن عمل كنيم؟ آيا شناخت قوانين الهي براي همه افراد ممكن است؟     قرآن كريم به اين گونه سؤال‏ها پاسخ مي‏دهد و طرح جالبي براي تحقيق در مسائل اسلامي ارائه مي‏فرمايد:     وَما كانَ‏المؤمنونَ لِيَنْفِرُوا كافّةً فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ‏كُلّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا          فِي الدّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ اِذا رَجَعوا اِلَيْهِم لعلّهم يَحْذَرُونَ    توبه 9، آيه 122.       شايسته نيست كه همه مؤمنان [براي جهاد] كوچ كنند. پس چرا از هر قوم و قبيله‏اي، گروهي كوچ نمي‏كنند تا [دسته‏اي بمانند و ]در دين فقيه گردند و پس از مراجعت به وطن، مردم خود را بترسانند، باشد كه آنان پروا كنند.     در واقع آيه مذكور سنگ بناي حوزه‏هاي علميه را در كشورهاي اسلامي بر جايگاه مناسب خويش نهاده و نظام «اجتهاد و تقليد» را به روشني معرفي كرده است.     امّا آيات ذيل هم به موضوع تقليد كوركورانه اشاره نموده‏اند:     وَ اِذا قيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما اَنزَلَ اللّه‏ُ قالوُا بَل نَتَّبِعُ ما اَلفَيْنا عَلَيْهِآباءَنا اَوَلَوْ          كانَ آباءُهُم لا يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُونَ    بقره 2، آيه 170.       چون به ايشان گفته شود كه از آنچه خدا نازل كرده است پيروي كنيد، گويند: نه، ما به همان راهي مي‏رويم كه پدرانمان مي‏رفتند. آيا هرچند پدرانشان بي خرد و گمراه بوده‏اند [باز هم شايسته پيروي هستند]؟     فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذينَ اسْتَكْبَرُوا اِنّا كُنّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ اَنْتُمْ مُغنُونَ عَنّا مِنْ          عَذابِ اللّه‏ِ مِنْ شَيْ‏ءٍ    ابراهيم 14، آيه 21.       ناتوانان به آنان كه گردنكشي مي‏كردند گويند: ما پيرو شما بوديم. آيا اكنون مي‏توانيد به كار ما آييد و اندكي از عذاب خدا را از ما دفع كنيد؟     اين آيه اشاره به چند نكته دارد: نخست اينكه پيامد تبعيت كوركورانه از رهبران گمراه، بد فرجامي پيروان است. ديگر آنكه تبعيّت كوركورانه از رهبران گمراه، عذري براي رهايي از عذاب الهي نيست و سرانجام اينكه ضعف و ناتواني، علت پيروي كوركورانه از مستكبران مي‏باشد.