سوال:پیامدهای اجتماعی ترک امر به معروف و نهی از منکر چیست؟

پاسخ: امر به معروف و نهی از منکر با کارکرد اصلاح، نظارت و نقد و کنترل اجتماعی خود، آثار و برکات متعدد و غیرقابل انکاری در زمینه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی بشر داشته و موجبات رشد و تکامل آن را فراهم می‌نماید. این عنصر یکی از اساسی‌ترین عناصر فرهنگ اسلام است که در چارچوب آن، سلامت جامعه در ابعاد مختلف تأمین می‌گردد و عمل به آن، ضامن بقا و استمرار جامعه و نظام اسلامی خواهد بود. ودر مقابل ترک آن دارای پیامدهای اجتماعی وفرهنگی است.

پیامدهای ترک امر به معروف ونهی از منکر به زبان جامعه‌شناسی:

۱. فراهم شدن زمینه‌های بیشتر برای انجام منکرات

۲. عادی شدن منکرات

۳. بی کارکرد وبی ثمرشدن نظام ارزشی جامعه

۴. کم رنگ شدن ارزشهای دینی واخلاقی

۵. مساعد شدن جامعه برای بروز انحراف وفساد،

۶. افزایش حرص وولع مفسدان ومجرمان برای انجام منکرات

۷. کاهش شدت حساسیت جامعه نسبت به منکرات

باترک امر به معروف ونهی از منکر؛ اعتقادات مذهبی جامعه رو به سستی گذاشته ودر آن حد کاهش می‌یابد که عده زیادی از اعضاء جامعه دیگر دلیلی برای کنترل خود وپرهیز از گناه نمی بینند . بدین ترتیب جامعه در معرض خطر انهدام قرار می‌گیرد. به عبارتی دیگر ترک امر به معروف ویا تضعیف آن در جامعه خطری خانمان برانداز است ،در نتیجه ترک امربه معروف ونهی ازمنکر سیل انجام منکرات در جامعه آغاز می‌شود. واین به نوبه خود تمام بخش‌های جامعه را تهدید می‌کند. (رفیع پور فرامرز؛ توسعه وتضاد؛ نشر شرکت سهامی انتشار؛ چاپ چهارم، تهران، سال۱۳۸۰، ص۲۹۱ )

به عبارت دیگر ترک این فریضه موجب خواهد شد که حساسیت در برابر انجام منکرات نزد افراد جامعه پایین آمده وکم کم اعتبار شرعی وقانونی را نزد مردم از دست بدهند. وقتی راه‌های انجام وارتکاب منکرات در جامعه هموار شد، که پایبندی‌های مذهبی و تعهدات اخلاقی انسان‌ها کم رنگ‌تر شود، انواع انحرافات و منکرات و کارهای خلاف و نامشروع در جامعه روی دهد، انحرافات گسترش یافته و به هنجار تبدیل شوند و تمام شئون جامعه را فرا گیرند و در نتیجه ریشه‌های نظام اجتماعی را از بین ببرند. تحت این شرایط پایه‌های اخلاقی متزلزل و هر نوع کوشش و فعالیت توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی بی‌معنا و بی‌نتیجه می‌شود (رفیع پور فرامرز؛ توسعه وتضاد؛ نشر شرکت سهامی انتشار؛ چاپ چهارم، تهران، سال۱۳۸۰؛ ص۳۰۰) «ضرر عام، و فساد، آن تام است، زیرا اگر بساط امر به معروف و نهی از منکر پیچیده شود، آیات نبوّت از میان مردم برطرف، و احکام دین و ملت ضایع و تلف می‌گردد. و جهل و نادانی عالم را فرو می‌گیرد. و ضلالت و گمراهی ظاهر می‌شود. و آثار شریعت ربّ العالمین فراموش، و چراغ آیین سیّد المرسلین خاموش، فتنه و فساد شایع، و ولایت و اهل آنها نابود و ضایع می‌گردند. و این کار عظیم را سهل انگاشتن، امر مردم فاسد، و بازار علم و عمل کاسد گشته مردم به لهو و لعب مشغول، و به هوا و هوس گرفتار، می‌شوند. و یاد خدا و فکر روز جزا را فراموش، و از باده معاصی و ملاهی مست و مدهوش می‌گردند. (معراج‌السعادة ج ۲ ص۵۰۹).

در روایتی می‌خوانیم: «در این هنگام (ترک امر به معروف ونهی ازمنکر) مردم به فتنه‌ای مبتلی خواهند شد که شخص اندیشمند در آن حیران بماند» و هر که در اخبار و آثار تأمّل کند، و بر تواریخ و سرگذشتها و داستان‌های پیشینیان، و از بلاها و عقوبت‌هائی که بر آنها وارد شده آگاه باشد، و تجربه و مشاهده عصر خود و ابتلای مردمان به بلاهای آسمانی و زمینی را به آنها بیفزاید، خواهد دانست که هر عقوبت آسمانی و زمینی، از طاعون و وبا و قحط و گرانی و کم شدن آب‌ها و باران و تسلّط ستمکاران و اشرار و وقوع قتل و غارت‌ها و پدید آمدن زلزله‌ها و مانند این‌ها به سبب ترک امر به معروف و نهی از منکر در میان مردم است. (مجتبوی، سید جلال الدین(مترجم)، علم اخلاق اسلامی، انتشارات حکمت، چاپ چهارم، ۱۳۷۷،ج ۳ ص۳۱۷)

پیامدهای ترک امر به معروف و نهی از منکردر روایات:

در روایات پیامدهای سوئی برای ترک این وظیفه بزرگ الهی ذکر شده است که به مواردی از آن‌ها اشاره می‌شود.

۱ـ سلطه ستمگران و اشرار :حضرت امیر(ع) در وصیتش به فرزندانش و همه انسان‌ها بعد از ضربت خوردن آن حضرت فرمود: «لاتترکوا الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فیولّی علیکم شرارکم ثم تدعو خیارکم فلایستجاب لهم؛ امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که بدان شما بر شما مسلّط می‌گردند. آن گاه هرچه خدا را بخوانید، استجابت نمی‌کند.»

۲ـ مرده‌ای بین زندگان: حضرت مولی الموحدین در سخنی فرمود: تارک و رها کننده منکر با دست و زبان و قلب مرده‌ای بین زندگان است.

۳ـ مغبوض خدا واقع شدن: پیامبر اسلام(ص) فرمود: «ان اللّه عزّ و جلّ لیبغض المؤمن الضعیف الذی لادین له فقیل: و ما المؤمن الضعیف الذی لادین له قال الذی لاینهی عن المنکر؛ خدای سبحان مؤمن ناتوانی را که دین ندارد مبغوض می‌دارد از آن حضرت سؤال شد که مؤمن ضعیف بی دین کیست؟ آن حضرت در جواب فرمود: آن انسانی که نهی از منکر نمی‌کند.»

۴ـ نابودی برکت‌ها و از دست دادن یاری الهی: پیامبر اسلام(ص) فرمود: «لاتزال امتی بخیر ما امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و تعاونوا علی البرّ و التقوی فاذا لم یفعلوا ذلک نزعت منهم البرکات و سلّط بعضهم علی بعض و لم یکن لهم ناصر فی الارض و لافی السماء؛ امت من پیوسته بر خیر است مادامی که به معروف امر و از منکر نهی می‌کند و بر نیکی و تقوا همکاری دارد، هنگامی که این فریضه الهی را انجام ندهد برکت‌ها از آن‌ها باز ستانده و بعضی بر برخی دیگر سلطه پیدا می‌کند و برای آن یاری کننده‌ای در زمین و آسمان نخواهد بود».

با توجه به آثار ترک امر به معروف و نهی از منکر؛ روشن می‌گردد که اگر جامعه بخواهد در برابر سلطه ستمگران و اشرار و گسترده شدن فساد و تباهی‌ها مصونیت پیدا کند باید این فریضه بزرگ الهی را به بهترین شکل و با تمام قوت و قدرت به انجام برساند.( محمد رضا مصطفی پور؛ نظارت عمومی ،امر به معروف و نهی از منکر از عوامل پیشرفت )

منابع:

۱.رفیع پور فرامرز؛ توسعه وتضاد؛ نشر شرکت سهامی انتشار؛ چاپ چهارم، تهران، سال۱۳۸۰

۲. نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، ۱۳۷۷

۳.مجتبوی، سید جلال الدین(مترجم)، علم اخلاق اسلامی، انتشارات حکمت، چاپ چهارم، ۱۳۷۷

۴. محمد رضا مصطفی پور؛ نظارت عمومی ،امر به معروف و نهی از منکر از عوامل پیشرفت ، پاسدار اسلام -آذر ۱۳۸۵، شماره ۳۰۰)

برگرفته از سایت پرسمان دانشجوییhttp://www.porseman.org/