آرشیو پرسش و پاسخ ها: رذائل اخلاقی

وسواس در مسائل شرعی

سوال :چند ماهي است که در بسياري از کارها حالت وسواس به من دست داده است در نمازهايم بسيار شک مي کنم و در وضو . در مسائل پاک بودن يک چيز ( مثلا قسمت هايي از فرش ها را مدتها قبل ديده ام که نجس شده و چون نمي دانم کجا بوده تمام فرشها را نجس مي دانم و اين برايم خيلي مشکل ساز شده است) و مورد ديگر اينکه جوش هايي که به بدنم زده است و ناخودآگاه به آنها دست مي زنم و گاهي چرک يا خون از آنها خارج مي شود و چون هوا گرم است و بدن عرق مي کند فورا مي خواهم آب بکشم و روزي يکي دو بار مي خواهم اين کار را بکنم در حالي که مادر مي گويد به خاطر همين است که چند روز يک بار سرفه هاي شديد به من دست مي دهد و من نبايد اينها را آب بکشم چون باعث مريضي ام مي شود اما در اين ميان مانده ام چه کار کنم از يک طرف مي ترسم نجاست خون اين جوشها براي نمازم مشکل ساز شود و از طرفي اعصابم از کارهاي خودم خيلي خرد شده است و فکر مي کنم هدف از خلقت انسان را از ياد برده ام و به مسائل بي خودي چسبيده ام.از نظر فقهي و شرعي در مورد مسائل ذکر شده مورد به مورد و ديگر از نظر مشاوره اي و اينکه من بايد چه کار کنم تا اين عادات بسيار بد را از خود دور کنم؟

پاسخ :وسواس عبارت است از افكار و انديشه‌‏ها يا اعمال و رفتارهاى ناخواسته و غيراختيارى كه پی‌‏درپى و بدون اراده شخص به ذهن فرد مى‏آيد و نمى‏تواند به سادگى آن فكر يا عمل را از خود دور كند. اين حالت باعث ايجاد اضطراب شده و شخص جهت خنثى كردن آن و رسيدن به آرامش، به اعمال يا افكارى روى مى‏آورد و مكرراً در عمل يا در ذهن خود آن را تكرار مى‏كند و خود را در برابر آن اعمال و يا افكار مجبور احساس مى‏كند مثل تكرار افكارى اذيت‏كننده در ذهن يا تكرار آب كشيدن دست خود يا ترديد در طهارت و نجاست لباس يا بدن خود و نظاير آن. بنابراين دقت در طهارت و نجاست اگر از حد عادى خارج شود و بدون اختيار فرد دست يا ظرفى را آب مى‏كشد و اين عمل به گونه‏اى تكرار شود كه غيرمتعارف باشد، وسواس است و بايد درمان شود.    گام اول براى غلبه بر اين بيمارى، شناخت آن به عنوان يك روند مزاحم است.     براى از بين رفتن حالت وسواس راه‏هايى وجود دارد كه از جمله آنها مى‏توان عوامل زير را برشمرد: 1) يادگيرى مسائل شرعى به نحو صحيح (دقت شود). 2) توجه به مفاسدى كه وسواس به دنبال دارد؛ مانند از بين رفتن تمركز فكرى و اختلال در امور زندگى و بازماندن از انجام تكاليف شرعى. 3) در صورتي که مسأله اي و سؤالي در زمينه مسائل فقهي مثل نماز، طهارت و نجاست و غيره برايتان پيدا شد بلافاصله حل کنيد به توضيح المسائل مراجعه کنيد يا از فرد آگاهي بپرسيد و اجازه ندهيد سؤال در ذهنتان باقي بماند و يا باعث دردسر بيشتري شود چه بسا در همان لحظه اول بتوانيد با يک راه حل ساده مشکل را برطرف کنيد و به جاي ديگري سرايت نکنند و در همان لحظه اول به وظيفه خود آگاه شده و بر طبق آن عمل کنيد. 4) توجه داشته باشيم كه گمان به نجاست تكليف آور نيست بلكه در صورتى اجتناب لازم است كه انسان يقين به نجاست داشته باشد. 5) همان طور كه مى‏دانيم در زمان پيامبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) با اين كه آب لوله‏كشى و امكانات بهداشتى فعلى موجود نبوده است مسلمانان به طورعادى زندگى مى‏كردند و در خصوص طهارت و نجاست مشكل خاصى نداشتند. 6) توجه به اين كه يقين شخص وسواس براى وى معتبر نيست بلكه در پاك شدن و نجس شدن اشياء بايد به نظر عرف مراجعه كند و در آب كشيدن اشياء و انجام غسل به طور عادى و مانند عرف عمل كند.ضمنا بايد به عرضتان برسانيم که درمان کامل وسواس نيازمند جلسات مشاوره حضوري است تا با ريشه يابي عوامل به وجود آورنده آن و با عمل کردن به راه کارهاي ارائه شده توسط مشاور به حل و درمان آن پرداخت.با توجه به آنچه بيان شد  تا زماني که اطمينان به نجاست چيزي نداشته باشيد بايد حکم به طهارت کرد.. پس چه بهتر در اين امور دقت زيادي نکنيد و با بي اعتنايي از کنار اين گونه موارد رد شويد تا شما را دچار مشکل نسازد.اما از نظر فقهي چنان که در پاسخ بالا نيز اشاره شد به شک ها و احتمالات هرگز اعتنا نکنيد زيرا همانگونه که در روايات آمده وسواس از شيطان است مثلا در روايتي آمده که وقتي درباره شخصي نزد امام صادق(ع) صحبت شد و گفته شد که شخص عاقلي است ولي در وضو و نمازش مشکل دارد (يعني وسواس است) حضرت فرمودند چگونه عاقل است و حال آن که پيرو شيطان است. به هر حال اين فتواي همه فقها اسلام است که آدم وسواس بايد به شک و يقين خود اعتنا نکند و مانند معمول مردم در مسأله طهارت بجاست و نماز و غيره عمل نمايد تا وقتي به حال عادي برگردد و تنها راه معالجه بي اعتنايي به وسوسه شيطان است.گفتني است که اسلام طبق فرمايش پيامبر گرامي ديني سهل و آسان است بنابراين اگر يک مسأله طهارت بخواهد اين قدر مشکل ايجاد نمايد اين امر با سهولت دين سازش ندارد.گفتني است خون اگر کمتر از يک درهم (يعني به اندازه سطح يک 2 ريالي) به بدن يا لباس باشد نماز خواندن با آن اشکال ندارد. همين طور اگر در بدن زخم يا دملي باشد که مرتبا خون از آن مي آيد به طوري که شستن آن به طور مرتب مشقت دارد تا وقتي آن زخم يا دمل خوب نشده نماز خواندن با همان حالت اشکال ندارد.در مورد فرش نيز اگر مواظب باشيد بدن و لباس شما با رطوبت به آن برخورد نکند ولي نماز خواندن روي فرش نجس اگر خشک باشد اشکال ندارد و فقط جايي که پيشاني قرار مي گيرد يعني مهر بايد پاک باشد (توضيح المسائل آيت الله فاضل، م 860 و 861 - جامع المسائل ، ج 1، س 106).